Tên gọi khác: Thổ sâm, kim bất hoán, tam thất bắc
Tên khoa học: Panax pseudo-ginseng Wall.
Họ: Nhân sâm (Araliaceae)
Tổng quan
Tìm hiểu chung về tam thất
Cây tam thất là một loại cỏ nhỏ, sống lâu năm. Mỗi cây có 3 – 6 lá mọc đối trên đỉnh thân, hình lông chim, mép lá có răng cưa nhỏ. Chỉ có một cụm hoa mọc đơn độc ở ngọn thân, hoa màu lục vàng nhạt. Quả mọng, hình cầu dẹt, khi chín có màu đỏ, hạt màu trắng. Mùa hoa vào tháng 5–7, mùa quả từ tháng 8–10.
Tam thất là cây thảo đặc biệt ưa bóng và ưa ẩm mát, mọc ở vùng núi cao trên 1.500m. Mùa đông, nhiệt độ xuống dưới 0ºC nhưng phần thân rễ của cây vẫn tồn tại. Ở Việt Nam, loài cây này được trồng một lượng ít ở Hà Giang, Lào Cai, Cao Bằng, Lạng Sơn, Lai Châu…
Trên thị trường hiện nay có bán cây tam thất với thân rễ nhỏ, thực chất là loài Stahlianthus thorelii Gagnep thuộc họ Gừng, dễ trồng, ít giá trị. Bạn nên cẩn thận, tránh bỏ nhiều tiền mà bị mua nhầm loại cây này.
Bộ phận dùng
Rễ củ của cây là bộ phận thường được sử dụng nhiều nhất, thu hái từ trước khi ra hoa. Sau khi thu về thì rửa sạch, phơi hoặc sấy khô, rồi phân loại thành rễ củ, rễ nhánh và thân rễ.
Thành phần hóa học có trong cây tam thất
Tam thất bắc chứa nhiều nhóm thành phần hóa học, chủ yếu là saponin (4,42–12%). Cụ thể là ginsenoside Rg1, ginsenoside Rb1, ginsenoside Re, notoginsenoside R1.
Rễ cây tam thất có tinh dầu (trong đó có α-guaien, β-guaien và octadecan). Ngoài ra còn có flavonoid, phytosterol (β-sitosterol, stigmasterol, daucosterol), polysaccharid (arabinogalactan: sanchinan A), muối vô cơ.
Tác dụng, công dụng
Cây tam thất có tác dụng gì?
Rễ củ tam thất được chứng minh có những tác dụng dược lý rất phong phú, chẳng hạn như:
- Hỗ trợ điều trị ung thư, đặc biệt là u xơ tử cung. Thảo dược này giúp tăng tính nhạy cảm của mô ung thư với các thuốc đặc hiệu, từ đó giảm liều thuốc tây phải dùng, giảm tác dụng phụ cho bệnh nhân. Tuy nhiên, bạn nên sử dụng tam thất bắc như biện pháp bổ sung, không được phép bỏ thuốc điều trị.
- Có lợi cho sức khỏe tim mạch, đặc biệt là khả năng cải thiện tuần hoàn, kể cả trong các mạch máu nhỏ. Tác dụng của tam thất trong bảo vệ tim mạch là chống viêm mạch máu, phân hủy chất béo xấu, tiêu trừ máu đông, tăng mức năng lượng trong tế bào cơ tim, giảm tổn thương cơ tim, phục hồi lưu lượng máu và giãn mạch. Nhờ đó, những người dùng bột hoặc củ tam thất thường xuyên giảm tần suất cơn đau thắt ngực, giảm xơ vữa mạch vành, ổn định huyết áp, ngăn ngừa biến chứng của cục máu đông. Cuối cùng là giảm đáng kể tỷ lệ nhập viện vì bệnh tim.
- Tăng cường sức khỏe, chống trầm cảm, tăng cường khả năng miễn dịch. Đông y đánh giá tác dụng của củ tam thất quý không kém gì nhân sâm.
- Có tác dụng tiêu máu tốt trong điều trị nhãn khoa
- Giã đắp hoặc rắc thuốc bột để cầm máu
- Tăng ham muốn tình dục
Trong y học cổ truyền, củ tam thất bắc có vị đắng, ngọt, tính ôn; tác dụng chủ yếu vào gan và thận và có tác dụng hoạt huyết, bổ huyết, cầm máu, tiêu ứ huyết, tiêu sưng, giảm đau.
