Tìm hiểu chung
Nhiễm trùng não là gì?
Nhiễm trùng não là tình trạng nhiễm phải vi khuẩn, virus, nấm hay ký sinh trùng ở các mô não hoặc màng bao xung quanh não và tủy sống (màng não). Trong đó, vi khuẩn và virus là nguyên nhân phổ biến gây nên nhiễm trùng não.
Tùy theo vị trí bị nhiễm trùng, bác sĩ sẽ gọi chúng với những tên gọi khác nhau:
- Viêm màng não: tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở màng não, một lớp màng có 3 lớp bao xung quanh não và tủy sống. Bên trong có một dịch lỏng bao quanh não và tủy sống được gọi là dịch não tủy.
- Viêm não: tình trạng viêm nhiễm xảy ra ngay tại các tế bào não.
- Viêm tủy: viêm nhiễm ở tủy sống.
Khi các tác nhân gây nhiễm trùng tập hợp tại một vị trí cụ thể trong não có thể gây áp xe. Tình trạng này có thể xảy ra ở bất kỳ đâu trong hệ thần kinh trung ương.
Đánh giá dựa trên nguyên nhân gây nhiễm trùng thì viêm màng não do virus thường gây ra những triệu chứng nhẹ, có thể không cần điều trị đặc hiệu mà vẫn khỏi hoàn toàn mà không để lại biến chứng. Nhiễm trùng não do virus thường gặp hơn 2–3 lần so với do vi khuẩn.
Trong khi đó, viêm màng não do vi khuẩn rất nguy hiểm và có thể dẫn đến mất khả năng học tập, khiếm khuyết về ngôn ngữ, giảm thính lực, co giật, liệt chi, tổn thương não vĩnh viễn, thậm chí là tử vong. Theo thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có tới 15% số người sống sót sau viêm màng não do vi khuẩn chịu những biến chứng vĩnh viễn và nhiều vấn đề sức khỏe khác.
Tỷ lệ viêm màng não do vi khuẩn hiện đã được giảm bớt đáng kể nhờ vào chương trình tiêm chủng rộng rãi.
Triệu chứng
Những dấu hiệu và triệu chứng nhiễm trùng não
Các loại nhiễm trùng não khác nhau sẽ dẫn đến nhiều triệu chứng khác nhau và còn phụ thuộc vào độ tuổi người bệnh, loại vi khuẩn, loại nhiễm trùng và mức độ cấp tính.
Nhìn chung, độ tuổi từ 2 tuổi trở lên khi bị nhiễm khuẩn cấp tính sẽ có biểu hiện sốt cao, đau đầu dữ dội, cứng cổ, buồn nôn, nhạy cảm với ánh sáng, buồn ngủ và không tỉnh táo.
Trẻ sơ sinh có thể quấy khóc bất thường, cáu kỉnh và ngủ li bì khi bị nhiễm trùng não. Trẻ cũng thường không chịu ăn và khó dỗ yên bằng cách ẵm, bồng. Đôi khi, động kinh xảy ra như một triệu chứng muộn của tình trạng này.
Các dạng viêm màng não do vi khuẩn nghiêm trọng, đặc biệt là viêm màng não mô cầu, có thể gây sốc cùng với mất ý thức hoàn toàn, hôn mê và phát ban màu tía lan rộng. Trẻ sơ sinh có thể xuất hiện thóp phồng (bulging fontanelles) trên đầu và giảm trương lực cơ ở cánh tay, chân.
Nhiễm trùng não do virus có xu hướng ít biểu hiện triệu chứng bệnh hơn. Các triệu chứng thường giống như cúm bên cạnh các dấu hiệu tương đối nhẹ khác đặc trưng cho từng trường hợp.
Nguyên nhân
Nguyên nhân nhiễm trùng não là gì?
Nguyên nhân gây viêm màng não do vi khuẩn thường thấy gồm 3 loại vi khuẩn, có thể gặp ở tất cả các nhóm tuổi, ngoại trừ trẻ sơ sinh:
- Streptococcus pneumonia (gây viêm màng não do phế cầu khuẩn)
- Neisseria meningitidis (gây viêm màng não mô cầu)
- Haemophilus influenza tuýp B (Hib)
Sự ra đời của vắc-xin Hib trong chương trình tiêm chủng cho trẻ em đã giúp giảm đáng kể tỷ lệ mắc viêm màng não do Hib nghiêm trọng. Trẻ sơ sinh thường bị nhiễm vi khuẩn coliform (vi khuẩn trong đường ruột, mắc phải khi sinh) như Escheria coli hay Listeria.
Nguyên nhân của một số nhiễm trùng não phổ biến:
- Nhiễm Toxoplasma: do ký sinh trùng có tên Toxoplasma gondii gây ra. Đây là một dạng nhiễm trùng mắc phải và vật chủ của ký sinh trùng này là mèo. Đối tượng có nguy cơ cao bị nhiễm Toxoplasma là phụ nữ mang thai và những người có hệ miễn dịch yếu, chẳng hạn như người nhiễm HIV. Bệnh diễn biến khá nhanh và nguy hiểm, thường gây tử vong.
- Nhiễm ấu trùng sán lợn lên não: do sán dây lợn gây nên. Nhiễm trùng mắc phải khi ăn thực phẩm bị nhiễm phân có chứa ấu trùng sán lợn. Triệu chứng có thể giống viêm màng não dạng nhẹ hoặc nặng, thậm chí gây tử vong đột ngột.
- Nhiễm giun xoắn: do nhiễm phải giun xoắn Trichinella spiralis. Mắc phải do ăn ấu trùng có trong thịt lợn sống hoặc chưa nấu chín kỹ và một số thịt động vật hoang dã khác (như gấu, nai, lợn rừng).
- Bệnh Lyme: do nhiễm phải vi khuẩn Borrelia burgdorferi, lây truyền qua vết đốt của bọ chét nhiễm bệnh sống trên động vật.
- Viêm màng não do nấm Coccidioides: một biến chứng nặng nề của bệnh nấm Coccidioidomycosis (sốt thung lũng). Người bệnh mắc phải do hít bào tử của nấm Coccidioides, dẫn đến các triệu chứng chủ yếu trên đường hô hấp. Nhiễm trùng này sau đó có khả năng lây lan sang các cơ quan khác qua đường máu và gần 50% người bệnh bị viêm màng não.
- Bệnh lao: do Mycobacterium tuberculosis gây ra, có thể lan truyền qua hệ bạch huyết đến hệ thần kinh trung ương. Kết quả, người bệnh có khả năng bị viêm màng não với nhiều triệu chứng nghiêm trọng.
- Áp xe não: thường là biến chứng của viêm xoang mạn tính hoặc nhiễm trùng tai giữa hoặc kết quả của tình trạng nhiễm trùng lan rộng từ nơi khác (như viêm phổi hay áp xe phổi). Đôi khi, chấn thương đầu hay phẫu thuật thần kinh cũng có khả năng gây ra áp xe não.
Một số nguyên nhân hiếm gặp khác có thể gây nhiễm trùng não bao gồm:
