Các loại thuốc giảm đau thuộc nhóm opioid bao gồm morphin, codein, fentanyl, tramadol, hydrocodone, heroin… Đây là loại thuốc có hiệu quả giảm đau cao trong điều trị. Những thuốc này được dùng trong nhiều trường hợp chấn thương nặng như gãy xương, bỏng, giảm đau sau phẫu thuật, đặc biệt là cho bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối để cải thiện chất lượng cuộc sống.
Thuốc giảm đau nhóm opioid tương đối an toàn khi được sử dụng trong thời gian ngắn theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ. Tuy nhiên nếu sử dụng lâu dài hoặc sai hướng dẫn có thể gây nguy cơ dung nạp thuốc, phụ thuộc thuốc và sau đó là đưa đến nguy cơ nghiện opioid giống như nghiện ma túy. Nghiện opioid là tình trạng có thể gây ảnh hưởng lớn tới sức khỏe. Dưới đây Hello Bacsi sẽ cung cấp thông tin về cơ chế gây nghiện của thuốc giảm đau opioid và cách sử dụng thuốc an toàn.
Thực trạng lạm dụng thuốc giảm đau opioid
Tình trạng lạm dụng thuốc giảm đau opioid trên toàn thế giới đã trở thành một vấn nạn gây ảnh hưởng tới sức khỏe và tính mạng của nhiều người.
• Châu Âu: Nước Anh là một trong những điểm nóng ghi nhận tới 330.445 trường hợp lạm dụng thuốc giảm đau opioid trong năm 2015. Châu Âu trong năm 2015 – 2018 có tới 81% số ca tử vong do sử dụng thuốc quá liều liên quan đến thuốc giảm đau opioid.
• Mỹ: Năm 2017 ghi nhận gần 50.000 ca tử vong do dùng opioid quá liều (cao hơn rất nhiều so với tai nạn giao thông). Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng tránh Dịch bệnh Mỹ (CDC), mỗi ngày tại Mỹ có tới 130 người chết vì dùng thuốc opioid quá liều.
• Việt Nam: Tình trạng tự ý sử dụng thuốc giảm đau nhanh, sử dụng không theo chỉ dẫn của bác sĩ, chưa tuân thủ quy định bảo quản, xử lý thuốc giảm đau opioid đặc biệt là morphin đã trở thành vấn đề đáng báo động, gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe, tính mạng con người.
Nghiện opioid được xem là một bệnh lý nguy hiểm. Người nghiện opioid không thể cưỡng lại được lý trí và luôn tìm mọi cách để có thể sử dụng thuốc với mục đích có được ảo giác khoái cảm bất chấp các tác hại của thuốc gây ra.
Việc lạm dụng opioid trong thời gian dài sẽ dẫn tới nghiện opioid với các biểu hiện giống như nghiện ma túy. Người nghiện opioid sẽ trở nên thụ động, lười biếng, không chú ý vệ sinh thân thể và bị rối loạn tâm lý. Thêm vào đó là tình trạng suy giảm sức đề kháng, chán ăn, mất ngủ, sụt cân, co đồng tử và dễ bị tử vong do các bệnh truyền nhiễm.
Người nghiện opioid có xu hướng sử dụng thuốc giảm đau này thường xuyên hơn và tự ý tăng liều dùng để có được ảo giác khoái cảm. Điều này làm tăng nguy cơ sốc thuốc, có thể gây tử vong.
Khi ngưng sử dụng thuốc opioid, người bệnh sẽ trải qua các triệu chứng cai thuốc, mất một thời gian rất dài và gặp nhiều khó khăn khi cai thuốc.
Cơ chế gây nghiện của thuốc giảm đau opioid
Thuốc giảm đau opioid gồm hai nhóm chính:
- Nhóm 1: Là nhóm thuốc tổng hợp bao gồm fentanyl, tramadol, hydrocodone, heroin…
- Nhóm 2: Là nhóm thuốc có nguồn gốc tự nhiên, chiết xuất từ thuốc phiện bao gồm opium, morphin, codein…
Tình trạng phụ thuộc thuốc giảm đau opioid có thể xảy ra với bất kỳ ai. Các yếu tố như tiền sử bệnh, số lần dùng, thời gian sử dụng thuốc có ảnh hưởng nhất định nhưng rất khó để có thể dự đoán ai dễ bị phụ thuộc và lạm dụng thuốc opioid.
