Tìm hiểu chung
Liệu pháp thay thế huyết tương là gì?
Liệu pháp thay thế huyết tương (therapy plasma exchange), hay lọc huyết tương (plasmapheresis), là phương pháp tách huyết tương ra khỏi máu và thay thế bằng một dung dịch khác như nước muối, albumin hoặc đưa huyết tương đã được xử lý truyền lại vào cơ thể người bệnh.
Quá trình thay thế huyết tương được thực hiện bằng một máy chuyên dụng có thể phân tách huyết tương ra khỏi máu, tương tự như chạy thận nhân tạo.
Lọc huyết tương cũng mô tả quá trình hiến huyết tương. Khi đó, huyết tương được tách và lấy ra khỏi máu, chỉ còn các tế bào máu được truyền lại vào cơ thể người cho.
Để phân tách các thành phần của máu, có hai nguyên lý hoạt động như sau:
- Máy ly tâm. Sử dụng lực ly tâm để phân tách các thành phần có tỷ trọng khác nhau trong máu.
- Dùng màng lọc tách huyết tương. Máu được truyền qua một bộ phận lọc để tách riêng phần huyết tương ra.
Khi nào cần thực hiện liệu pháp thay thế huyết tương?
Liệu pháp này được sử dụng trong điều trị các bệnh tự miễn khác nhau, khi mà cơ thể nhận diện nhầm một phần của cơ thể là tác nhân lạ và tạo ra kháng thể tự tấn công các mô khỏe mạnh. Từ đó, một loạt các triệu chứng xuất hiện, tùy vào vị trí bị hệ miễn dịch tấn công. Những kháng thể (bản chất là protein) này hiện diện trong huyết tương của máu và lọc huyết tương sẽ giúp loại bỏ phần lớn tác nhân gây bệnh.
Các chất gây bệnh có trọng lượng phân tử lớn (hơn 30.000–50.000 Daltons) hoặc gắn kết với protein huyết tương được loại bỏ gồm:
- Globulin miễn dịch
- Paraprotein, lipoprotein
- Cytokines
- Các độc chất, sản phẩm chuyển hóa…
Ngoài ra, liệu pháp thay thế huyết tương cũng bổ sung thêm các chất bị thiếu hoặc có lợi vào máu.
Liệu pháp thay thế huyết tương được dùng để điều trị những bệnh nào?
Các bệnh lý có thể dùng liệu pháp này trong điều trị bao gồm:
- Xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối
- Bệnh nhược cơ
- Viêm đa dây thần kinh hủy myelin cấp tính (hội chứng Guillain-Barré)
- Viêm cầu thận tiến triển qua trung gian kháng thể
- Viêm đa dây thần kinh hủy myelin mạn tính
- Cấy ghép nội tạng (thận, tim)
- Hội chứng máu quá đặc (hyperviscosity syndrome)
- Viêm cầu thận xơ hóa khu trú từng phần (FSGS) tái phát
- Đa xơ cứng
- Viêm tủy thị thần kinh (neuromyelitis optica)
- Chứng cryoglobulin máu
- Các bệnh hiếm gặp khác
Thận trọng
Liệu pháp thay thế huyết tương có nguy hiểm không?
Trong quá trình thực hiện lọc huyết tương, huyết áp có thể hạ xuống thấp hơn bình thường và gây ra một số triệu chứng. Uống nhiều nước trong những ngày trước khi tiến hành liệu pháp này có thể giúp ngăn ngừa tình trạng này.
