Tên gọi khác: Khâu dẫn, khúc đàn, giun khoang, trùn hổ, trùn khoang cổ
Tên nước ngoài: Earthworm
Tên khoa học: Pheretima asiatica Michaelsen
Họ: Giun đất (Megascolecidae)
Tổng quan
Tìm hiểu chung về giun đất (địa long)
Giun đất thuộc nhiều chi. Trong đó, loài được dùng làm thuốc ở nước ta có tên khoa học là Pheretima asiatica Michaelsen. Giun đất có thân hình trụ, tròn và dài khoảng 10-30cm, đường kính khoảng 5-10mm, có khoang cổ và nhiều vòng đốt sít nhau. Lớp da trơn bóng có 4 đôi lông ngắn rất cứng giúp giun di chuyển dễ dàng. Phần đầu to hơn phần đuôi. Toàn thân có màu nâu vàng hay nâu đỏ, đôi khi đen và sẫm hơn ở phía lưng. Đây là loài lưỡng tính, có cả bộ phận đực và cái trên một cơ thể.
Loài này gặp nhiều ở Quảng Đông, Quảng Tây và Phúc Kiến (Trung Quốc). Ở nước ta, chúng sống phổ biến tại vùng đồng bằng, ở những nơi đất ẩm, xốp và có nhiều mùn. Khi trời mưa, giun bò lên mặt đất rất nhiều. Muốn bắt chúng, người ta đổ nước bồ kết hoặc nước rau nghể vào những chỗ có nhiều giun.
Bộ phận dùng của giun đất (địa long)
Trong y học cổ truyền và theo kinh nghiệm dân gian, toàn thân con giun đất sử dụng làm thuốc với tên gọi địa long, thổ long hay khâu dẫn. Phân giun cũng có thể được sử dụng.
Để sử dụng, người ta chế biến giun đất như sau:
- Bắt giun cho vào tro bếp, dùng rơm xát nhẹ hoặc rửa bằng nước bồ kết/ nước phèn chua cho sạch lớp bên ngoài.
- Cắt bỏ đầu, tuốt hết lớp đất cát trong bụng rồi lộn lớp da phía trong ra ngoài bằng một que nhỏ.
- Rửa nhiều lần bằng nước ấm cho sạch, lần cuối rửa với nước nóng pha ít muối.
- Đem phơi hoặc sấy khô
Một số nơi, người ta không rửa giun bằng nước mà rửa toàn bằng rượu (cách 1). Một cách khác là sau khi xát hết nhớt, cắt bỏ đầu và đuôi sẽ luồn một dao nhỏ hay que nứa vào rạch bụng, banh ra, rửa sạch đất cát, tẩm rượu cho giun săn lại rồi sấy khô (cách 2).
Với cách 1, dược liệu địa long thu được sẽ có hình trụ tròn, cong queo, đường kính khoảng 0,2-,0,5cm. Mặt ngoài nhăn nheo, màu nâu xám nhạt, có đốt vòng, đỉnh đầu bằng có lỗ nhỏ.
Theo cách 2, dược liệu thu được có hình bản dài và mỏng, mặt ngoài màu nâu bóng, mặt trong nâu xỉn, mép uốn lượn, hơi cuộn lại, chất nhẹ, hơi dai.
Loại màu nâu, thịt dày là tốt. Khi dùng sẽ thái nhỏ, tẩm rượu gừng, sao qua rồi tán thành bột mịn.
Thành phần hóa học trong địa long
Trong địa long có chứa các chất với tên gọi sau: lembrifebrin, lumbritin và terrastro lumbrolysia (một chất độc được chiết tách nằm 1915). Ngoài ra, một số thành phần khác có trong chúng là chất béo, hypoxanthin, nhiều axit amin cần thiết cho cơ thể như alanin, adenin, tyrosin, cholin, lysin, methionin, valin… và vitamin A, D, E.
