Ở người bình thường, thận làm việc không ngừng, liên tục lọc máu để loại bỏ chất cặn, chất thừa ra khỏi cơ thể qua đường tiểu. Điều đó giúp nồng độ các chất trong máu được duy trì ở mức lành mạnh.
Thận của người chạy thận không còn khả năng làm việc, các chất này sẽ tích tụ và tăng dần lên cho đến kỳ lọc máu tiếp theo. Điều này sẽ gây nguy hiểm cho sức khỏe, thậm chí là tính mạng nếu không được kiểm soát.
Chế độ dinh dưỡng cho người chạy thận nhân tạo cần hết sức chú ý vào nước, kali, phospho và natri vì đây là những thành phần có mặt trong hầu hết các thực phẩm và sẽ trở thành mối đe dọa cho sức khỏe khi vượt quá liều lượng an toàn.
1. Người chạy thận nên uống bao nhiêu nước?
Người chạy thận nên uống ít nước hơn so với người bình thường. Nguyên nhân là bởi phải đợi đến khi chạy thận, lượng nước thừa trong máu mà cơ thể đã bổ sung qua ăn và uống mới được lọc bỏ. Giữ quá nhiều nước trong cơ thể giữa hai lần chạy thận sẽ gây phù, tăng cân do tích nước, tăng thể tích máu, tăng huyết áp, tích nước trong phổi và khiến tim phải làm việc vất vả hơn. Điều đó khiến người bệnh mệt mỏi, đồng thời tạo ra những tác hại cho sức khỏe đặc biệt là tim.
Cân khô
Sau mỗi lần lọc máu, cơ thể bạn sẽ nhẹ đi nhờ loại bớt nước. Cân khô là cân nặng ổn định và lý tưởng mà người bệnh nên đạt được sau mỗi lần điều trị. Nếu loại bỏ quá nhiều nước trong một lần lọc, cơ thể sẽ bị sốc, gây chuột rút, chóng mặt, buồn nôn. Do đó lượng nước nạp vào mỗi ngày của người chạy thận nên nằm trong một mức nhất định để có thể loại bỏ hoàn toàn và đạt được cân khô.
Tổng lượng nước cơ thể dung nạp bao gồm cả nước có trong những thực phẩm nhiều nước bao gồm:
- Thức ăn lỏng: canh, súp, cháo
- Các thức ăn vặt: thạch, kem, pudding
- Hầu hết trái cây và rau xanh đều chứa nhiều nước
- Sữa, cà phê, trà…
Người chạy thận cần hỏi bác sĩ về tổng lượng nước cơ thể được tiếp nhận mỗi ngày, sau đó trừ đi phần nước có trong thức ăn để biết được lượng nước có thể uống là bao nhiêu. Bạn nên đong chính xác lượng nước cơ thể được phép uống, chia nhỏ và chỉ sử dụng đúng lượng nước đó cho đến lần lọc máu tiếp theo.
2. Kiểm soát lượng kali trong chế độ dinh dưỡng cho người chạy thận
Kali là một chất điện giải quan trọng giúp điều hòa co cơ, dẫn truyền tín hiệu thần kinh, điều hòa nhịp tim và tham gia vào các quá trình trao đổi chất. Ở người bình thường, thận duy trì mức kali máu ổn định nhờ liên tục bài tiết kali dư thừa qua nước tiểu. Ở người chạy thận, nếu không chú ý kiểm soát kali trong thức ăn, đồ uống và các loại thuốc, nồng độ kali máu tăng cao có thể gây rối loạn nhịp tim, dẫn đến nhồi máu cơ tim. Nồng độ kali máu nên được duy trì trong khoảng tối ưu để tránh những tác hại âm thầm cho sức khỏe.
Kali có mặt trong hầu hết các loại rau, củ, quả, thịt, cá, trứng, sữa. Để hạn chế kali, người chạy thận nên hạn chế tiêu thụ các thực phẩm nhiều kali sau:
- Bơ, chuối, dưa (dưa lưới, dưa bở…), cam, nho khô, khế, mơ, chà là, mận prune…
- Khoai tây, cà chua, bí đỏ, atiso, rau chân vịt, măng tây…
- Các loại bánh, mì, ngũ cốc làm từ ngũ cốc nguyên cám
- Gạo lứt, gạo nguyên cám, các loại đậu (đậu đen, đậu xanh, đậu pinto…)
- Nước dừa
- Những loại tương, sốt, gia vị, thực phẩm chế biến sẵn dùng muối kali thay cho muối natri (đọc kỹ thông tin dinh dưỡng, thành phần in trên bao bì)
- Thịt bò: tiêu thụ có chừng mực
- Sữa và các sản phẩm từ sữa: không nên dùng thường xuyên, không dùng quá 120 ml/ lần.
Người chạy thận nên ưu tiên những thực phẩm ít kali:
- Táo, mạn việt quất, nho, dứa (thơm), dâu tây…
- Súp lơ, hành tím, tỏi, ớt chuông, bí ngòi, xà lách, cần tây, dưa chuột…
- Các loại bánh mì, mì làm từ ngũ cốc đã bỏ cám
- Gạo trắng
- Thịt gà, cá…
Lưu ý người chạy thận không kiêng cữ kali hoàn toàn. Tốt nhất, bạn nên hỏi bác sĩ lượng kali nên cung cấp cho cơ thể trong một ngày, có một danh sách các thực phẩm thường ăn và lượng kali chứa trong đó để cân đối.
