Tên thường gọi: Cẩu tích
Tên gọi khác: Rễ lông cu li, kim mao cẩu tích, cây lông khỉ
Tên khoa học: Ciboticum barometz (L.) J.Sm.
Họ: Lông cu ly (Dicksoniaceae)
Tổng quan về dược liệu cẩu tích
Tìm hiểu chung về cẩu tích
Cẩu tích là một loại quyết thực vật hay dương xỉ, có thân rễ mọc đứng, thường thấp, to, phủ lông mềm màu vàng nâu bên ngoài. Thân rễ sau khi cắt hết lá chỉ còn lớp lông tơ có hình dạng giống con chó con. Lá kép dài 1–2m, chia nhiều lá chét dạng lông chim, cuống lá rất to và cứng, màu nâu và cũng có lông mềm. Cơ quan sinh sản của cây là những túi bào tử có áo màu nâu, mọc ở mặt dưới lá, xếp đều đặn hai bên gân giữa, bên trong đựng nhiều bào tử. Bào tử có hình tam giác hay hơi tròn, sần sùi, màu sáng hay đen nhạt, có cánh.
Ở Việt Nam, cẩu tích phân bố tập trung ở các tỉnh miền núi phía bắc như Hà Giang, Lai Châu, Yên Bái, Lào Cai, Sơn La, Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Cạn… Tuy nhiên, việc khai thác bừa bài cùng với phá rừng làm nương rẫy đã làm cho vùng phân bố của cẩu tích bị thu hẹp. Cẩu tích đã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam để lưu ý bảo vệ.
Bộ phận dùng của cẩu tích
Người ta thường dùng thân rễ cẩu tích, thu hái vào mùa hạ hay đông, cạo sạch hết lông và để riêng làm thuốc gọi là lông cu li hay kim mao. Nếu không sử dụng lông, có thể đốt hoặc rang thân rễ với cát nóng cho cháy hết lông rồi ngâm nước, rửa sạch, đồ kỹ cho mềm, thái mỏng, phơi hay sấy khô. Khi dùng, tẩm dược liệu với rượu để một đêm rồi sao vàng.
Dược liệu cẩu tích thường là những đoạn thân rễ có màu nâu hay nâu hơi hồng, dài từ 4–10cm, mặt ngoài gồ ghề, có chỗ lồi chỗ lõm, xung quanh còn dính ít lông vàng nâu, chất cứng khó cắt và khó bẻ gãy khi khô, có vị đắng ngọt. Cẩu tích dễ bị mốc nên cần bảo quản nơi khô ráo.
Thành phần hóa học trong cẩu tích
Thân rễ cẩu tích có chứa 30% tinh bột. Phần lông cu li chứa tanin và các sắc tố. Đã có một nhà nghiên cứu và phân lập được từ thân rễ cẩu tích nhiều hợp chất và định danh là β-sitostero, axit stearic, daucosterol, axit protocatechuic, axit cafeic.
Tác dụng, công dụng của cẩu tích
Dược liệu cẩu tích có những công dụng gì?
Thân rễ cẩu tích đã được nghiên cứu dược lý và nhận thấy có tác dụng chống viêm, ức chế chủ yếu giai đoạn viêm cấp tính, tác dụng yếu trên giai đoạn mạn tính của phản ứng viêm.
